Vào ngày 1 tháng 1 hàng năm, chúng tôi cùng những người đam mê “tri thức mở” trên toàn thế giới kỷ niệm Ngày miền công cộng. Vì việc bảo vệ bản quyền cho các tác phẩm sáng tạo chỉ có hiệu lực trong một số năm nhất định, nên chúng ta có thể mở một kho tàng quý báu chứa đầy sách, tác phẩm nghệ thuật, bài hát và phim ngày xưa vào ngày đầu năm mới. Mỗi năm trôi qua, chúng ta đang thấy Miền Tri thức Tự do Công cộng ngày càng mở rộng. Trên trang miền này, Wikipedia và các dự án tương tự đang được xây dựng.

Vậy có gì trong Ngày miền công cộng năm 2023?  Vì luật bản quyền, đặc biệt là thời hạn bảo hộ, vẫn chưa được thống nhất hoàn toàn trên toàn cầu, nên nó phụ thuộc vào nơi bạn sống. Ở hầu hết các quốc gia, bản quyền sẽ hết hiệu lực trong một số năm nhất định (thường là 50 hoặc 70 năm) sau khi tác giả qua đời. Tuy vậy, Hoa Kỳ vẫn là một ngoại lệ đáng chú ý đối với quy tắc này, vì tính toán bảo vệ bản quyền dựa trên năm mà tác phẩm được xuất bản lần đầu tiên.

Ngày Miền công cộng năm 2023 tại các quốc gia áp dụng quy tắc “tuổi thọ cộng thêm 70”

Đối với các quốc gia quy định bản quyền hết hiệu lực sau 70 năm kể từ ngày tác giả qua đời, Ngày Miền công cộng năm 2023 được đánh dấu bằng các tác phẩm của một nhà giáo dục và của một nhà thám hiểm – Maria Montessori

     Maria Montessori (1870–1952)

Nhà địa lý người Thụy Điển Sven Hedin nổi tiếng qua một số chuyến thám hiểm đến Trung Á. Ông là người châu Âu đầu tiên đi đến đầu nguồn của sông Ấn ở Transhimalaya (khu vực bao gồm khu tự trị Tây Tạng ở Tây Nam Trung Quốc, song song với dãy Himalaya). Sau đó, ông đã ghi chép và xuất bản những khám phá của mình trong nhiều cuốn sách, bao gồm cả tập bản đồ về Trung Á, mà ngày nay có thể được tham khảo miễn phí trong Wikipedia và các dự án tương tự. Tuy nhiên, vì ủng hộ Chủ nghĩa xã hội quốc gia, di sản của Hedin với tư cách là một nhà thám hiểm vẫn còn là một điều khó khăn.

Trong lĩnh vực văn học, năm 1952 vẫn còn là một ký ức đau buồn:. Trong “đêm của những nhà thơ bị sát hại”, nhiều người Do Thái ở Liên Xô đã bị hành quyết tại Moscow sau những phiên tòa giả định vì họ có liên hệ với Ủy ban chống phát xít Do Thái. Trong số các nạn nhân có những trí thức nổi tiếng, bao gồm một số tác giả nói tiếng Yiddish (Tiếng Yiddish là ngôn ngữ lịch sử của người Do Thái Ashkenaz). Các nhà hoạt động của Wikipedia có thể sử dụng ngày miền công cộng hôm nay như một cơ hội để tưởng nhớ các nạn nhân người Do Thái ở Liên Xô dưới thời Josef Stalin.

Ngày miền công cộng năm 2023 tại Hoa Kỳ

Danh sách các tác phẩm được đưa vào miền công cộng tại Hoa Kỳ ngày hôm nay bao gồm một số cột mốc quan trọng trong lịch sử ngành điện ảnh: Metropolis kỷ nguyên của Fritz Lang; bộ phim nói đặc sắc đầu tiên The Jazz Singer; giải Oscar đầu tiên cho người đoạt giải Phim hay nhất Wings; cũng như một số bộ phim đầu tiên của các diễn viên hài Laurel và Hardy – tất cả chúng hiện không còn được bảo vệ bởi bản quyền, điều đó có nghĩa là giờ đây chúng được tự do thưởng thức – và được có thể được sử dụng lại một cách sáng tạo – cả trên Wikipedia và những nơi khác, trực tuyến và ngoại tuyến.

Lưu ý cuối cùng, ngày hôm nay, các tác phẩm được đưa vào tài sản công cộng ở Hoa Kỳ cũng bao gồm hai câu chuyện cuối cùng về ‘Sherlock Holmes’ của Arthur Conan Doyle. Vào năm 2014, Tòa phúc thẩm Hoa Kỳ được giao nhiệm vụ trả lời câu hỏi liệu các nhân vật của Sherlock Holmes và Bác sĩ Watson có thể được bảo vệ bản quyền theo quyền riêng của họ hay không. Mặc dù, những bộ phim kinh điển đầu tiên của họ sau đó đã được chia sẻ và đăng lại miễn phí và có thể sử dụng bởi bất cứ ai. Chủ đề của tranh chấp pháp lý lớn này thể hiện chính tinh thần của Ngày Miền Công cộng: Sau một khoảng thời gian nhất định, tất cả tài liệu sáng tạo trở thành một phần của tài sản công cộng – và các nghệ sĩ ngày nay được kì vọng sẽ sử dụng hiệu quả những Creative Commons này. (Creative Commons (cc) là một loại giấy phép bản quyền miễn phí cho công chúng, nó cho phép người khác sử dụng lại tác phẩm của bạn.)

Với tinh thần này, chúng tôi chúc tất cả mọi người một Ngày miền công cộng năm 2023 thật hạnh phúc!