Một trong những tổ chức nghiên cứu y sinh giàu có nhất thế giới mới đây đã đưa ra yêu cầu nghiêm ngặt về truy cập mở cho các nghiên cứu được tổ chức này cấp chi phí.

Viện Y Tế Howard Hughes (HHMI) – nhà tài trợ nghiên cứu lớn mạnh của Hoa Kỳ – mới đây đã đưa ra thông báo yêu cầu các nghiên cứu do tổ chức này hỗ trợ tài chính phải được cấp quyền truy cập mở ngay khi chúng được xuất bản. Yêu cầu này đã được điều chỉnh so với chính sách trước đó của viện với thời hạn 1 năm sau khi xuất bản. Đây là tổ chức tài trợ lớn thứ hai của Mỹ, sau Quỹ Bill & Melinda Gates, nhấn mạnh về việc cấp truy cập mở ngay lập tức khi nghiên cứu được công bố. 

Cùng với sự thay đổi chính sách này, HHMI đã tham gia liên minh các nhà tài trợ nghiên cứu mà đằng sau là Kế hoạch S (Plan S) – một sáng kiến được khởi xướng từ châu Âu – thúc đẩy việc cấp quyền truy cập các bài báo ngay lúc công bố. Sáng kiến này cũng đã nhận được sự ủng hộ bởi các cơ quan nghiên cứu quốc gia và các tổ chức từ thiện như Wellcome Trust và Gates foundation. Sự tham gia của HHMI là một nguồn động lực lớn thúc đẩy Kế hoạch S và càng có thêm nhiều các nhà tài trợ khoa học của Mỹ tham gia sẽ càng hỗ trợ việc xây dựng nguồn lực hướng tới truy cập mở.

HHMI đã dành 763 triệu đô la Mỹ tài trợ cho các nghiên cứu y sinh trong năm 2019 và hỗ trợ khoảng 4,750 nhà nghiên cứu để cho ra khoảng 2,500 bài báo 1 năm. Chính sách mới được đưa ra ngày 01/10/2020 vừa qua đã tuyên bố rằng từ năm 2022, các nhà nghiên cứu của HHMI phải công bố nghiên cứu trên các tạp chí mở hoặc gửi bản thảo sau khi được chấp nhận đến các kho lưu trữ mở theo giấy phép xuất bản tự do. 

Và quỹ này cũng sẽ không chi trả cho các phí công bố truy cập mở tại các tạp chí “lai” (hybrid journal), những tạp chí có một số bài báo mở và một số bài phải trả phí để đọc, trừ khi họ cam kết rằng sẽ chuyển đổi sang mô hình truy cập mở trong mốc thời gian mà HHMI cho phép. Chính sách này đã phản ánh kế hoạch S, trong đó các quỹ tài trợ nói rằng họ sẽ chỉ trả phí công bố mở trên các tạp chí lai đã ký hợp đồng thỏa thuận chuyển đổi, hoặc thuộc nhóm các tạp chí chuyển đổi, trong đó tạp chí phải cam kết sẽ gia tăng các tuyển tập nội dung được truy cập tự do. 

HHMI vẫn đang cho phép thời gian ân hạn trong vòng 1 năm để công bố trên các tạp chí lai phi lợi nhuận được điều hành bởi các hiệp hội khoa học.  

Tạp chí Science, được xuất bản bởi Hiệp hội vì sự phát triển khoa học của Hoa Kỳ (AAAS), vẫn chưa cung cấp xuất bản truy cập mở phù hợp với yêu cầu của HHMI và Kế hoạch S. Mặc dù các tác giả có thể đăng tải bản thảo được chấp nhận trên kho lưu trữ của cá nhân hoặc cơ sở, nhưng AAAS không cấp giấy phép xuất bản tự do “CC-BY”. Vẫn còn nhiều tranh cãi về quyền xuất bản này và các nhà nghiên cứu của HHMI vẫn không thể công bố trên tạp chí Science trừ khi tạp chí này thay đổi chính sách. AAAS cho biết họ đang cân nhắc về điều này. Holly Else. (October 02, 2020). Powerful US research funder unveils strict open-access policy. Nature.